Het was een blokje tekst van niet meer dan twee bij twee centimeter op pagina 52 van de Volkskrantbijlage Sir Edmund van zaterdag 7 april 2018. Boven de tekst stond in een hoekige banier ‘Open deur van de week’. Slechts twee zinnen werden aan het onderzoek van neuroloog Daniel Gottlieb en zijn collega’s besteed: ‘Mensen met slaaptekort hebben een groter risico op een motorongeluk. Dit blijkt uit onderzoek in het wetenschappelijk tijdschrift BMC Medicine’. Een onnodige verspilling van tijd en geld volgens de wetenschapsredactie van de Volkskrant.

De conclusie zoals die in Sir Edmund staat ligt inderdaad erg voor de hand. De relatie tussen slaaptekort en rijvaardigheid is al vaker onderzocht. En zelfs zonder diepgaand onderzoek verwacht iedereen dat je slechter gaat rijden als je te weinig slaapt. Maar een team neurologen gaat toch niet iets onderzoeken wat al jaren duidelijk is? En een competitief tijdschrift maakt toch geen pagina’s vrij voor oud nieuws? Het is daarom onwaarschijnlijk dat Gottlieb’s onderzoek echt geen nieuwe inzichten heeft opgeleverd.

Het onderzoeksteam van Harvard Medical School uit Boston volgde twee jaar lang 3201 mannen en vrouwen die tussen de 40 en 89 jaar oud waren. Bij deze mannen en vrouwen werd eerst gekeken of ze slaapapneu hadden. Bij slaapapneu stokt de ademhaling meerdere keren per nacht waardoor de slaap voortdurend wordt verstoord. De deelnemers beantwoordden ook nog een aantal vragen over hoe lang ze over het algemeen sliepen en hoe slaperig ze zich overdag voelden. Twee jaar later namen de onderzoekers weer contact op en vroegen of de deelnemers sinds het begin van het onderzoek een verkeersongeluk hadden veroorzaakt.

Bijna zeven procent van de mensen had tenminste één verkeersongeval meegemaakt. En in die groep was de kans op een ongeluk groter als iemand slaapapneu had, minder dan 7 uur sliep of zich slaperig voelde. Maar er was iets bijzonders aan de hand: mensen met slaapapneu of die minder dan 7 uur sliepen, maar zich juist niet slaperig voelden, waren vaker betrokken bij een verkeersongeluk.

De onderzoekers ontdekten dus dat er mensen zijn die zich niet slaperig voelen als hun slaap verstoord wordt door apneu of als ze te weinig slapen. Én ze ontdekten dat deze mensen een groter risico lopen op een ongeval dan mensen die zich wél slaperig voelen door slaapapneu of slaaptekort. Dit is zeker geen open deur.

De diagnose slaapapneu wordt vastgesteld door een slaaptest in de kliniek, maar een patiënt moet zich ook overdag slaperig voelen. Zonder slaperigheid is het volgens de huidige richtlijnen officieel geen slaapapneu. En dat betekent dat de patiënt geen behandeling krijgt en dus volgens het onderzoek een groter risico loopt op een ongeluk in het verkeer.

Waarom werd een goed uitgevoerd onderzoek met een belangrijke conclusie door de wetenschapsredactie van de Volkskrant bestempeld als overbodig en nutteloos? Het lijkt er erop dat de redactie het onderzoek van Gottlieb en zijn collega’s niet heeft gelezen. Een misstap die in dezelfde week nog een keer plaatsvond: op 13 april pakte de Volkskrant groots uit met het nieuws dat zelfs één glas alcohol per dag ongezond was. Om er even later achter te komen dat dit niet klopte en redacteur Maarten Keulemans moest toegeven dat niemand op de redactie het artikel over het onderzoek had gelezen.

De wetenschapsredactie had eigenlijk alleen de samenvatting van het artikel hoeven lezen: ‘Sleep deficiency due to either sleep apnea or insufficient sleep duration is strongly associated with motor vehicle crashes in the general population, independent of self-reported excessive sleepiness’. Misschien komt het doordat het in een bijzin staat, maar het is juist die toevoeging die het artikel bijzonder en nieuwswaardig maakt. De wetenschapsjournalisten hebben het gemist of vonden het niet belangrijk. Maar als ze dan het onderzoek als open deur betitelen laten ze vooral zien dat ze zelf niet uitgeslapen waren.