‘U bent niet tot antwoorden verplicht, maar heeft u een verklaring voor uw gedrag meneer Leufkens?’, zei de agent die me enkele minuten eerder aan de kant van een afrit van de A2 liet stoppen. Ik had met een rotvaart een bejaard stel rechts ingehaald. En dat had de agent gezien. En ik had de agent niet gezien. Ik had alleen maar oog voor de lege snelweg die voor me lag. Mijn snelheid had de agent gelukkig niet kunnen meten. Hij had geen geijkt apparaat. Het bleef dus bij alleen een boete voor rechts inhalen.

Het was een zondagmiddag. Ik reed naar mijn werk omdat ik daar met vier collega’s had afgesproken om gezamenlijk verder te reizen naar Hamburg. Ik had me net iets te veel verheugd op een filevrij ritje naar mijn werk. Als je iedere werkdag in de file staat dan is een rit waarin je in één keer door kunt rijden een hoogtepunt. Ik geef toe, een treurig hoogtepunt.

Na nog geen tien kilometer stond ik stil op de snelweg. En dat had geen prettig effect op mijn gemoedstoestand. Toen ik na 20 minuten stilstaan weer verder reed, zat ik niet veel later achter een camper die in vakantiemodus een reeks vrachtwagens inhaalde. Weer even later was de senior die ik verderop rechts passeerde het derde obstakel in een rit waarvan ik andere verwachtingen had gehad. Het was de bekende druppel.

‘Een verklaring’, dacht ik. ‘Bedoelt hij dat echt zo, of wil hij uitleg waarom ik tot deze actie ben overgegaan?’ Benauwd groef ik in mijn geheugen. Tijdens mijn studie psychologie had ik over motivatietheorieën geleerd. Of had dit ook te maken met Ajzen en Fishbein’s theorie van gepland gedrag? Ik zag opeens een Maastrichtse professor voor me staan in plaats van de agent. ‘Door het probleemgestuurd onderwijs zal geleerde materie beter en langer beklijven’, hoorde ik de hoogleraar prediken. Ik was een schande voor de universiteit.

Had ik een biologische verklaring dan? Ik had wel wat weinig geslapen in het weekend. En door slaaptekort functioneert de voorste hersenschors minder goed. Bij een goed functionerende voorste hersenschors kun je je beter beheersen en maak je rationelere keuzes. ‘Zou Trump ook te weinig slapen?’, flitste door mijn hoofd. Door slaaptekort kun je je overigens ook minder goed focussen.

‘Een verklaring?’, zei ik. ‘Nee, ik zou het zo snel niet weten agent.’